Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ), γνωστή και ως OCD (Obsessive-Compulsive Disorder), είναι μια διαταραχή άγχους που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες σκέψεις (ιδεοληψίες) και συμπεριφορές (ψυχαναγκασμούς) που το άτομο αισθάνεται την ανάγκη να εκτελεί. Οι ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες σκέψεις ή εικόνες που προκαλούν άγχος, φόβο ή δυσφορία, όπως οι ανησυχίες για μόλυνση, οι αμφιβολίες ή οι σκέψεις επιθετικότητας. Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες πράξεις ή διανοητικές διαδικασίες που το άτομο εκτελεί για να μειώσει το άγχος που προκαλούν οι ιδεοληψίες, όπως το συνεχές πλύσιμο των χεριών, η επανάληψη ενεργειών ή η τάση για τακτοποίηση αντικειμένων.
Η ΙΨΔ μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινότητα του ατόμου, καθώς το άτομο μπορεί να αφιερώνει πολλές ώρες την ημέρα στην εκτέλεση ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών, αποφεύγοντας κοινωνικές ή επαγγελματικές δραστηριότητες. Αυτή η διαταραχή διαφέρει από τις συνήθεις ανησυχίες ή τις φυσιολογικές τελετουργικές συμπεριφορές, καθώς είναι συνήθως πολύ πιο έντονη και οδηγεί το άτομο σε δυσλειτουργία. Οι άνθρωποι με ΙΨΔ συχνά γνωρίζουν ότι οι σκέψεις και οι συμπεριφορές τους είναι υπερβολικές ή παράλογες, αλλά δεν μπορούν να τις σταματήσουν, κάτι που τους προκαλεί περαιτέρω άγχος και ενόχληση.
Οι αιτίες της ΙΨΔ δεν είναι πλήρως κατανοητές, ωστόσο πιστεύεται ότι προκύπτει από έναν συνδυασμό γενετικών, βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Ο εγκέφαλος των ατόμων με ΙΨΔ παρουσιάζει συχνά ανωμαλίες στη λειτουργία ορισμένων περιοχών, ειδικά εκείνων που σχετίζονται με τη ρύθμιση της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων. Γενετικοί παράγοντες φαίνεται να παίζουν ρόλο, ενώ το οικογενειακό ιστορικό και συγκεκριμένα περιβαλλοντικά ερεθίσματα, όπως το έντονο άγχος ή κάποιο τραυματικό γεγονός, ενδέχεται επίσης να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της διαταραχής.
Η θεραπεία της ΙΨΔ περιλαμβάνει κυρίως γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) και, σε κάποιες περιπτώσεις, φαρμακευτική αγωγή. Μια μορφή CBT που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική είναι η θεραπεία έκθεσης και αποτροπής απόκρισης (ERP), η οποία βοηθά το άτομο να εκτίθεται σταδιακά στις ιδεοληψίες του και να αποφεύγει την εκτέλεση των ψυχαναγκασμών. Η φαρμακευτική αγωγή, συνήθως με αντικαταθλιπτικά φάρμακα όπως οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των συμπτωμάτων.
Η ΙΨΔ είναι μια διαταραχή που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων, ωστόσο με τη σωστή θεραπεία, πολλά άτομα καταφέρνουν να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους και να βελτιώσουν την καθημερινότητά τους. Η κατανόηση, η αποδοχή και η υποστήριξη από το περιβάλλον τους είναι επίσης καθοριστικές για την επιτυχή αντιμετώπιση της διαταραχής.