Η παραληρητική διαταραχή είναι μια ψυχική διαταραχή κατά την οποία το άτομο βιώνει ένα ή περισσότερα παραληρητικά επεισόδια, τα οποία χαρακτηρίζονται από έντονες, επίμονες πεποιθήσεις που δεν βασίζονται στην πραγματικότητα. Σε αντίθεση με άλλες ψυχωσικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια, η παραληρητική διαταραχή δεν συνοδεύεται από άλλες γνωστικές ή συμπεριφορικές δυσλειτουργίες, ενώ το άτομο, εκτός των παραληρητικών ιδεών του, διατηρεί τη γενική του λειτουργικότητα και την ικανότητα να σκέφτεται λογικά.
Τα παραληρητικά θέματα μπορεί να ποικίλουν και συνήθως εμπίπτουν σε ορισμένες κατηγορίες. Για παράδειγμα, τα άτομα με ερωτομανικές παραληρητικές ιδέες πιστεύουν ότι κάποιος διάσημος ή ισχυρός άνθρωπος είναι ερωτευμένος μαζί τους. Στις ιδέες μεγαλομανίας, το άτομο θεωρεί τον εαυτό του εξαιρετικά σημαντικό ή πανίσχυρο, ενώ στις ιδέες καταδίωξης πιστεύει ότι είναι θύμα συνωμοσίας ή ότι το παρακολουθούν και το καταδιώκουν. Υπάρχουν επίσης σωματικού τύπου παραληρητικές ιδέες, όπου το άτομο είναι πεπεισμένο ότι έχει κάποιο σοβαρό ιατρικό πρόβλημα ή παραμόρφωση, παρά τις ιατρικές διαβεβαιώσεις για το αντίθετο.
Η ακριβής αιτία της παραληρητικής διαταραχής παραμένει άγνωστη, αλλά η έρευνα υποδεικνύει ότι είναι πιθανόν να εμπλέκονται γενετικοί, βιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες. Άτομα με οικογενειακό ιστορικό ψυχικών διαταραχών ενδέχεται να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο, ενώ το στρες και η απομόνωση μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα. Οι παραληρητικές ιδέες είναι συχνότερες στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας και τείνουν να είναι πιο επίμονες και δύσκολα ανατρέψιμες.
Η θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής περιλαμβάνει κυρίως ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει και να επεξεργαστεί τις δυσλειτουργικές του πεποιθήσεις. Η φαρμακευτική αγωγή, όπως τα αντιψυχωσικά φάρμακα, μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση της έντασης των παραληρητικών ιδεών, αν και τα αποτελέσματα ποικίλουν ανάλογα με την περίπτωση.
Η υποστήριξη από το περιβάλλον του ατόμου είναι ιδιαίτερα σημαντική. Τα άτομα με παραληρητική διαταραχή συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις λόγω των έντονων πεποιθήσεών τους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση. Με την κατάλληλη υποστήριξη και κατανόηση, είναι δυνατό να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ατόμων με παραληρητική διαταραχή και να ενισχυθεί η δυνατότητά τους για μια πιο σταθερή καθημερινότητα.
